Lědma jedne prašenje zda so za Serbow tak bytostne być kaž prašenje za přichodom. Spekulacije wo pozdatnje bliskim „wotemrěću“ małeho ludu we Łužicy, ale tež optimistiske prognozy „rewitalizowanja“ serbskeje kultury a rěčnych rumow postajeja hižo lětstotki diskursy wo Serbach. „Je tola dźiw, zo tu hišće smy!“, praji wospjet a we wšelakich historiskich epochach Beno Rühmsack, karikatura serbskeho nacionalista, w Kita Lorencowej němskorěčnej dźiwadłowej hrě „Die Wendische Schiffahrt“ (1994). Z tym markěruje tuta satira prašenje, hač a kak ma so serbske dalewobstaće zawěsćić, jako centralne prašenje serbskeje sebjerefleksije a sebjewopisowanja.
Prašenje za přichodom kaž tež za generelnej přichodakmanosću serbšćiny je w zašłosći přeco zaso jara rozdźělne, husto mjez sobu konkurowace wotmołwy zrodźiło – wot Serbow a Njeserbow, z nutřkowneho a wonkowneho wida, w politiskich diskursach, w hospodarskich prognozach, w literaturje a wuměłstwje, w rěčno- a kulturnopolitiskich debatach a w mnohich druhich kontekstach.
Tež w přitomnosći pokazuja zjawne kampanje, na přikład wot Domowiny definowany zaměr „100 000 serbsce rěčacych hač do lěta 2100“, diskusijne formaty kaž rjad „Serbska debata“ [2024], ale tež filmy (na př. „Serbska utopija“ [2023] wot Erika Schieska) abo dźiwadłowe hry (na př. „Klub tajnych Serbow“ [2024] Georga Genouxa) wo trajacej aktualnosći bytostnych prašenjow: Kak dołho Serbja hišće eksistuja? Kelko jich hišće je? A kak ma dale hić? Mjeztym, zo někotre diskursy zdźerženje resp. rewitalizaciju serbskeje rěče jako centralny a rozsudny problem zrozumja, fokusěruja druzy prašenje „wotmjezowanja porno wotewrjenju“ Serbow abo zwjazuja přichodakmanosć serbšćiny z ekologiskimi, ekonomiskimi a demografiskimi faktorami. Zdobom wupruwuja so powědarske mustry utopije abo dystopije jako wuměłske přistupy k serbskemu přichodej. Přeco zaso adresěruje diskurs tež nadźije a wobmyslenja hladajo na „młodu generaciju“ a z njej zwjazane (popularno-)kulturne wuwića.
Nimo toho ma so wobkedźbować, zo njehodźi so prašenje za přichodom serbšćiny wot prašenja za přichodom Łužicy dźělić. Tuchwilu je Łužica modelowy region a polo najwšelakorišich prognozow, naćiskow a wizijow „přichoda na kraju“ (Langner/Weiland 2022). Wona steji w samsnej měrje w fokusu, hdyž rěčimy wo rizikach strukturneje změny a wo politiskich tendencach radikalizacije we wjesnych regionach wuchodneje Němskeje, abo hdyž so rěči wo inowatiwnych planowanskich a wuhotowanskich móžnosćach za přichodne, ekologisce naslědne „dobre žiwjenje na kraju“ (Nell/Weiland 2021). Tež tute z Łužicu zwjazane projekty přichoda dyrbja so historizować a při tym měli so prašeć, kotru rólu Serbja w nich hraja (abo njehraja).
Najebać nuznosće serbskich naćiskow za přichod su so tute prašenja dotal lědma kulturnowědomostnje abo stawiznisce tematizowali. W zmysle „historiskeho slědźenja za přichodom“ (Hölscher 2016) abo „stawizny přichoda“ (Radkau 2017; Seefried 2023) dyrbjało tajke předewzaće we wšelakich diskursach namakajomne imaginacije a projekcije „serbskeho přichoda“ zapřijeć, historizować a mjez sobu do zwiska stajić. Tute slědźenske polo je tuž wuraznje interdisciplinarne a žada sej zhromadne dźěło stawizniskich wědomosćow, etnologije kaž tež literarnych, kulturnych, wuměłstwowych a medijowych wědomosćow.
Přeprošujemy slědźerjow ze wšěch za skicěrowane slědźerske polo relewantnych duchowno- a socialnowědomostnych disciplinow, zo bychu zapodali namjety přinoškow za zhromadne interdisciplinarne rozestajenje z přichodom Serbow a/abo Łužicy w zašłosći a přitomnosći. Při tym ma so wobkedźbować, zo je předewzaće eksplicitnje historizowace a kulturnowědomostno-analytisce wusměrjene, nic strategisko-planowansce. Móžne ćežišća a prašenja móhli mjez druhim być:
- literatura, film, dźiwadło atd. jako medije produkcije přichoda
- utopija, dystopija a science-fiction jako powědarske šemata za serbski/łužiski přichod
- wuwiće, rozpadnjenje, sposrědkowanje a rewitalizacija jako diskursy wo přichodźe
- přichod Serbow w nutřkoserbskich vs. zwonkaserbskich diskursach
- serbske diskursy wo přichodźe we wšelakich narodnych, politiskich, konfesionelnych a socialnych miljejach
- róle splahow w serbskim/łužiskim přichodźe
- paradigmy a hłowne koncepty serbskich předstajenjow wo přichodźe w historiskej změnje (na př. „serbska kupa“, „wotemrěće“, „wozrodźenje“, „posledni rěčnicy“, „poslednje nošerki narodneje drasty“ atd.)
- wudobywanje brunicy jako wuchadźišćo za wizije do přichoda a strachi wo njón
- planowanje a prognostika w politice napřećo Serbam
- młodźina a młodostnosć w diskursach wo serbskim/łužiskim přichodźe
- łužiske twarske projekty a předewzaća (na př. „Serbski forum wědy“ na Lawskim arealu w Budyšinje) a z tym zwjazane diskursy přichoda.
- serbska/łužiska pop- a subkultura a ideja „přichodakmanosće“
Planowana je publikacija jako wosebite wudaće fachoweho časopisa Lětopis – časopisa za sorabistiku a přirunowace mjeńšinowe slědźenje.[1] Jeli maće zajim, připósćelće prošu abstract swojeho planowaneho nastawka (w serbskej, němskej abo jendźelskej rěči) w dołhosći maks. jedneje strony kaž tež krótke podaća k Wašej wědomostnej biografiji hač do 31.12.2024 přez e-mail na:
friedrich.pollack@serbski-institut.de a
willi_wolfgang.barthold@tu-dresden.de
Do zapodaća přinoškow přewjedźemy dźěłarničku w prěnjej połojcy lěta 2025 za wšitkich, kotřiž su dóstali z našeje strony připrajenje. Hotowe přinoški dyrbjeli so potom po wšěm zdaću hač do oktobra 2025 zapodać.
Organizacija
Dr. Friedrich Pollack (Sorbisches Institut / Serbski institut)
Dr. Willi W. Barthold (Technische Universität Dresden/Techniska uniwersita Drježdźany)
Zapis literatury
Hölscher, Lucian (wud.) 2017: Die Zukunft des 20. Jahrhunderts. Dimensionen einer historischen Zukunftsforschung. Frankfurt am Main.
Langner, Sigrun; Weiland, Marc (wud.) 2022: Die Zukunft auf dem Land. Imagination, Projektion, Planung, Gestaltung. Bielefeld (= Rurale Topografien; 14).
Nell, Werner; Weiland, Marc (wud.) 2021: Gutes Leben auf dem Land? Imaginationen und Projektionen vom 18. Jahrhundert bis zur Gegenwart. Bielefeld (= Rurale Topografien; 12).
Radkau, Joachim 2017: Geschichte der Zukunft. Prognosen, Visionen, Irrungen in Deutschland von 1945 bis heute. München.
Seefried, Elke 2023: Geschichte der Zukunft (Version: 1.0), w: Docupedia-Zeitgeschichte. DOI: https://dx.doi.org/10.14765/zzf.dok-2464 [27.08.2024].